در دسته بندی ماهیها، طبقه بندی گرمابی-سردابی و آب شور-آب شیرین در امر پرورش از اهمیت ویژهای برخوردار است. با توجه به عدم دسترسی بسیاری از نقاط به یک منبع با ثبات آب شور که معمولا آب دریا و اقیانوس است در مقایسه با سهولت دسترسی بالای آب شیرین از منابعی مانند چشمهها، رودخانهها، آب انبارها و برکهها، و چاهها این نوشتار پرورش ماهیان گرمابی آب شیرین را بررسی کرده و اطلاعات اولیه مربوط به پرورش آنها را مطرح میکند.
پرورش ماهی های گرمابی آب شیرین
هدف از دخالت انسان در روند رشد و تکثیر طبیعی ماهیها در نهایت کاهش ضریب مرگ و میر در میان بچه ماهیهاییست که در هر دوره متولد میشوند چرا که نیاز فزاینده بشر به مواد غذایی دیگر قابل تامین با روند رشد طبیعی ماهیها در زیستگاههای طبیعیشان نیست. از بین تعداد بسیار زیاد تخم ماهی که در هر دوره توسط ماهی مولد گذاشته میشوند بسیاری از آنها ممکن است هرگز متولد نشده و یا نتوانند به سن مورد نظر برای بهره برداری انسانها برسند و افزایش شکار آنها نیز منجر به انقراض گونه میشود. لاجرم انسان مجبور به پرورش ماهی برای تامین نیاز بازار به پروتئین دریایی، بدون آسیب زدن به محیط زیست اطراف خود است. در این میان ماهی های گرمابی از آنجایی که سهم مهمی از بازار تولیدات جهانی را بخود اختصاص میدهند در میان پرورش دهندگان از اهمیت ویژهای برخوردارند.
انتخاب گونهی مورد نظر
برخی گونههای ماهی گرمابی آب شیرین در تمامی نقاط دنیا توسط کشاورزان پرورش داده میشوند. اینکه این گونههای پرورشی چرا از میان گونههای دیگر ماهی های گرمابی آب شیرین که به طور طبیعی در آبهای این منطقه زیست کرده و یا میتوانند در شرایط اقلیمی آن زندگی کنند انتخاب میشوند به موارد متعددی بستگی دارد. بسیاری از گونههای ماهی قابل پرورش در یک اقلیم توسط کشاورزان امتحان و به صورت تجربی از میان گونههای دیگر انتخاب شدهاند. ماهی انتخاب شده باید بتواند شرایط مصنوعی پرورشی را تحمل کرده و در آن بتواند به زیست و تولید مثل بپردازد.
این مسائل در کنار امکان تکثیر آسان آنها در استخرهای پرورش، کم هزینه بودن فرایند پرورش و مقاومت گونه در مقابل شرایط نابهسامان احتمالی همه و همه بر روی این انتخاب تاثیر گذارند. در انتخاب گونه به مواردی نظیر اینکه ماهی انتخابی شما قبلا هم در آن منطقه به صورت موفقیت آمیز پرورش داده شده باشد و بچه ماهی آن در رودخانهها و یا سواحل نزدیک به وفور موجود باشد دقت کنید.
شرایط اولیه پرورش ماهی گرمابی آب شیرین
پس از انتخاب گونه مورد نظر برای پرورش باید شرایط مورد نیاز برای پرورش آنها را فراهم کنید. مهم ترین شرایط برای پرورش ماهی گرمابی در سیستمهای متراکم که از استخرهای پیش ساخته به عنوان محیط پرورش ماهی استفاده میکنند یک منبع آب باثبات با دمای مناسب است. در صورتی که از روشهای دیگر برای پرورش ماهی بهره میگیرید و یا میخواهید استخر پیش ساخته خود را در فضای باز نصب کنید، آب و هوای محیط و شرایط اقلیمی نیز برای شما اهمیت پیدا میکنند. شما نمیتوانید در محیطهای سرد اقدام به پرورش ماهی گرمابی کنید، مگر آنکه راهی برای تامین آب گرم تازه در تمام مدت داشته باشید همانطوری که در ایالات متحده ی آمریکا در ایالت آیداهو کشاورزان از چشمههای آبی که به علت فعالیت آتشفشانی در تمامی طول سال گرم هستند برای پرورش تیلاپیا در سرمای زمستان استفاده میکنند.
اما از آنجایی که استخرهای پیش ساخته قابل نصب در محیطهای سرپوشیده هستند مسئله تامین حرارت برای کشاورز به این روش نیز قابل حل است. علاوه بر تامین دما و آب مناسب، شما نیاز به فضای کافی احداث واحد پرورش ماهی خود دارید. اگر روش پرورش شما سیستم متراکم مدار بسته است شما نیاز به یک منبع برق نیز برای تامین برق پمپهای هوادهی و دیگر تجهیزات خود دارید. دمای مناسب، آب، فضا و برق مهم ترین چالشهای اولیه شما برای پرورش ماهی گرمابی هستند.
نکات کاربردی پرورش ماهی گرمابی آب شیرین
اگر تمامی شرایط فوق برای شما فراهم است (تاسیسات، آب سالم و ماهی مناسب) شما به صورت بلقوه توانایی شروع به انجام فرایند پرورش را دارید اما پیچیدگیهای دیگری نیز وجود دارند که بر روی نتیجه کار شما تاثیرگذاار خواهند بود.
کیفیت آب ماهی گرمابی آب شیرین
اولین و مهمترین مسئله تامین کیفیت آب است. گرما به خودی خود به دلایل مختلفی کیفیت آب را کاهش میدهد. میزان انحلال پذیری آب در دمای بالاتر کاهش مییابد و منجر به افت اکسیژن میگردد و در مقابل از آنجایی که سرعت فعالیت باکتریهای تجزیه کننده مواد آلی نیتروژن دار با افزایش دما افزایش مییابد مقدار آمونیاک آب بسیار سریعتر افزایش مییابد. ماهی های گرمابی پرطرفدار در میان پرورش دهندگان معمولا مقاومتی بالاتری نسبت به ماهیان سردابی دارند اما در مقابل به علت دمای بالاتر آب بیشتر در معرض خطر آلودگی آب هستند.
به علاوه بسیاری از بیماریهای واگیردار در مناطق گرم شیوع بیشتری دارند ( در مقابل این مسئله البته باید اشاره کرد که سیستم ایمنی بدن ماهی های گرمابی نیز در گرما بهتر عمل میکند اما برخی از بیماریهای واگیردار به سادگی از این سد عبور میکنند). موارد دیگری مانند pH ، نیتریت و نیترات آب نیز میتوانند تعیین کننده باشند. گوش به زنگ علائم آلودگی آب و یا شیوع بیماری در میان ماهیان خود باشید و مداوم کیفیت آب را کنترل کنید!
به خاطر داشته باشید که اگر استخر شما پوشش گیاهی سنگینی درون خود دارد و سیستم تهویه و اکسیژن رسانی مناسبی برای آن تعبیه نکردهاید و در یک ظهر آفتابی، آب شما سطح اکسیژن مطلوبی را از خود نشان میدهد احتمالا ماهیهای استخر شما در طول شب از کمبود اکسیژن مفرط رنج میبرند چرا که همان گیاهان در طول شب شروع به آزاد کردن دی اکسید کربن و مصرف اکسیژن میکنند پس تهویه آب را فراموش نکنید.
گردش آب صحیح
گردش آب صحیح را ایجاد کنید. در استخرهای پیش ساخته ی آبزیبان به علت فرم مدور و قرارداشتن خروجی اصلی در مرکز کف استخر این گردش آب به طور خودکار ایجاد میشود. این امر به تمیز ماندن استخر کمک به سزایی میکند چرا که ضایعات جامد معلق در آب به وسیله این جریان به سمت خروجی مرکزی رانده شده و آب تمیزتر باقی میماند. در کنار این مسئله برخی ماهیها از شنا کردن در آبهایی که جریان شدیدی دارند نیز لذت میبرند پس شدت جریان آب را به فراخور نیاز ماهی خود از خفیف تا شدید انتخاب کنید.
اگر میخواهید گیاه و یا ماهی دیگری را نیز در آب استخر خود پرورش دهید آن را با دقت انتخاب کنید. گیاه انتخابی نباید برای ماهی سمی بوده و یا حالت و تراکم بوتههای آن به گونهای باشد که ماهی در میان آنها گیر کند. ماهیهای انتخاب شده نیز نباید رقیب غذایی بوده، در یک سطح ارتفاع از آب زندگی کرده و اختلاف سایز بیش از حد داشته باشند. مسئله اختلاف اندازه حتی در پرورش یک گونه به تنهایی نیز میتواند مشکل ساز شود.
نور مناسب
یکی از موارد دیگری که میتواند هم بر روی رشد ماهی و هم کیفیت آب تاثیر گذار باشد نور آفتاب است. در صورت وجود پوشش گیاهی در آب استخر شما نورگیر بودن میتواند در طول روز سطح اکسیژن آب شمارا افزایش دهد. در مقبل برخی ماهیها ممکن در معرض نور مستقیم خورشید کاهش رشد داشته باشند. به خاطر داشته باشید که برای اینکه ماهی شما رشد خوبی داشته باشد باید در شرایط مطلوب خود زیست کند پس آنها را خوشحال نگه دارید! درمورد رفتار آنها نسبت به نور تحقیق کنید و اگر لازم بود برای آنها یک توری سایه بان یا یک پوشش گیاهی که ایجاد سایه در قسمتی از آب کند تعبیه کنید.
و در نهایت به وزن ماهیای که میخواهید کار خود را با آن شروع کنید دقت کنید. بسیاری از ماهیان هرچقدر رشد بیشتری میکنند سرعت رشدشان نیز افزایش مییابد و با خرید ماهی پیش پروار در آغاز کار میتوانید سرعت رسیدن استخر ماهیتان را به مرحله سود آوری افزایش دهید.
ref: