اختاپوس ها ، ماهیان مرکب و ناتیلیوس ها، نرم تنانی حیرت انگیز!

اختاپوس،یک سفالئپد نرم تن

مقدمه ای در مورد نرم تنان

نرم تنان از جمله گونه های زیست شناختی ای هستند که پراکنش و تنوع بسیار زیادی دارند. تا امروز نزدیک به 200.000 گونه به قولی و حداقل 50.000 گونه از نرم تنان کشف شده اند. پراکنش آنها از عمیق ترین دریاها تا سطح خشکی ها متغیر است. از نظر فیزیولوژیک و مورفولوژیک آنها توانایی انطباق پذیری بیشتری برای زیستن و تولید مثل درشرایط مختلف را نسبت به گونه های زیستی دیگر دارا هستند. این مقاله بیشتر به اختاپوس ها، ناتیلیوس ها و ماهیان مرکب میپردازد.

انواع نرم تنان و تفاوت های زیست شناختی

تنوع گونه های نرم تنان بسیار زیاد است.گونه هایی مانند کرم ها، حلزون ها ، لیسه ها و ماهی مرکب در میان نرم تنان شناخته شده تر بودند. در مقابل گوش ماهی ها و صدف های دوکفه ای و تک کفه ای ها یا تک پاره صدفیان که نرم تنانی انقراض یافته فرض میشدند، تا زمانی که در سال 1952 نمونه های زنده ای از آنها در عمق اقیانوس در آبهای کاستاریکا یافت شد. هر آنچه پیش از این دانشمندان در باره ی این گونه میدانستند مبتنی بر فسیل های یافت شده از اواسط دوران پروکامبرین تا اواسط دوران دوونین بود ( حدود 550 تا 380 میلیون سال پیش). برخی دانشمندان تک‌پاره ‌صدفیان را پیوند میان دوکفه‌ای‌ها و نیاکان زرفینیان (کرم‌های حلقوی دریایی) می‌دانند.

کلاد

کلاد در زیست شناسی و طبقه بندی سیستماتیک به تک شاخه ای از درخت تبارزایی (که دسته ای دسته ای فرضی در طبقه بندیست) اتلاق میشود. در واقع گروهی از موجودات است است که نیای مشترکی دارند و همه ی شاخه های نوادگان آن را میتوان از نظر ویژگی های زیست شناختی و مورفولوژیک آنها در یک درخت تبارزایی قرار داد. نرم تنان نیز یک کلاد هستند. گونه های مختلف نرم تنان به طور معمول در این ویژگی مشترک هستند که میتوان آنان را به دو قسمت پا و سر تقسیم کرد و بدنشان عموما به وسیله ی اسکلت های خارجی سخت مانند صدف حلزون ها و دوکفه ای ها محافظت میشود.

(توضیح تکمیلی در ارتباط با کلاد ها با یک شماتیک ساده:

در تصویر بالا گروه آبی و سبز نمایانگر زیست دسته یا کلاد هستند . گروه آبی را نمی‌توان عضوی از این کلاد در نظر گرفت. گروه آبی را با وجود این که نواده‌ای از نیای مشترک گروه سبز است شامل این کلاد نمی‌شود.)

به عنوان بخش فعالی از تقریبا تمامی اکوسیستم های جهان، از نوک قله های یخ بسته ی کوه ها تا اعماق آب های داغی که در نزدیکی مناطق فعال زمین از نظر آتشفشانی قرار گفته اند،تا مناطق بسیار سرد اعماق اقیانوس، نرم تنان در حفظ تعادل بسیاری از اکوسیستم های جانوری نقشی کلیدی بازی میکنند و از سوی دیگر قدرت انطباق پذیری و تنوع گونه ی بسیار بالا باعث میشود ما بتوانیم تقریبا در تمامی زیست بوم ها انواع مختلفی از آنان را مشاهده کنیم. از اختاپوس های 20 متری بزرگ تا کرم های بسیار کوچک میکروسکوپی که پس از .رشد کامل نیز به ابعاد یک میلی متر نمیرسند و در لابلای شن و ماسه زندگی میکنند

سفالوپودا یا سر-پایان ، نرم تنان حیرت انگیز!

شناخته شده به عنوان گروهی از باهوش ترین موجودات زنده، دست کم در میان آبزیان، سرپایان شامل گونه هایی مانند اختاپوس هشت پا، ماهی های مرکب دارای ده بازو، سپیداج  و ناتیلیوس های پوسته دار میشوند.

ناتیلیوس ها

در آغاز تکامل خود این گونه متکی بر اسکلت و پوسته ی خارجی برای حفاظت از خود بود اما در طی مسیر فرگشت خود گروهی از آنها این پوسته را از دست داده و با اتکا بر مکانیسم های دفاعی دیگری مانند هوش بالا، قدرت استتار و بازو منعطف اما بسیار قوی نیاز خود را به یک ابزار دفاعی جایگزین برطرف کردند.

سپیداج

گونه هایی مانند سپیداج اسکلت سخت بیرونی خود را طی فرایند فرگشت به اندام استخوانی درونی محکم تبدیل کردند .ساختار مشابه دیگری در میان گروهی از سرپایان (عمدتا ماهیان مرکب)  تحت عنوان گلادیوس شکل گرفته است اما امروزه در میان اکثر انواع سرپایان هیچگونه اندام استخوانی سختی وجود ندارد. در این میان ناتیلیوس صدف دار از استثنائات به شمار میرود چرا که همچنان پوشش سخت خارجی خود را دارد.

ماهی مرکب
اندام سخت درونی شده در سپیداج که مشابه آن در ماهی مرگب نیز به شکل استخوانی پر مانند (گلادیوس) وجود دارد

 

ناتیلیوس ها را میتوان در آب های با عمق کمتر از 2.000 پا یافت و سواحل کم عمق به خصوص سواحل مرجانی زیستگاه اصلی آنهاست. دمای مناسب برای رشد آنها دمای زیر 24 درجه است.

ماهی های مرکب در مقابل در اعماق اقیانوس در میان طبقات گل و لای انباشته در قسمت انتهایی آن زندگی میکنند. به طور کلی این که ماهی های مرکب چه مکانی را در چه دمایی برای زندگی انتخاب میکنند مستقیما به نژاد آنها بستگی دارد.

در نهایت اختاپوس ها را ممکن است در هر نقطه ای از هر اقیانوسی بیابید. تنها محدودیت آنها آب شور است. آنها میتوانند در آب های بسیار کم عمق تا عمق دو کیلومتری اقیانوس زندگی کنند. آنها عموما بیشتر در بستر اقیانوس و اطراف صخره های مرجانی مشاهده میشوند.

اختاپوس 8 پا
آناتومی ناتیلیوس

ناتیلیوس ،یک سفالوپودا ی متفاوت

ناتیلیوس ها نسبت به خویشاوندانی که برایشان نام بردیم تعداد بازوهای بسیار بیشتری دارند.اما این بازو ها فاقد بادکش هستند. تعداد این بازو ها ممکن است تا 90 عدد برسد اما بسیار کوچکتر و درواقع رشته مانندند. ناتیلوس ها در مسیر فرگشت از نظر تغییر نوع اسکلت از سرپایان دیگر جدا شدند و پوسته خارجی خود را حفظ کردند. پیش از تشریح دیاگرام آناتومی ناتیلوس جا دارد که به این نکته اشاره کنیم که پوسته خارجی ناتیلیوس به علت مکانیک هیدرودینامیک خاص خود به عنوان یک اندام حرکتی کاربرد دارد و زیردریایی “ناتیلیوس” که توسط نیروی دریایی آمریکا ساخته شد با الهام از روش حرکت این جانور به کمک پوسته خود بود.

عملکرد این پوسته به عنوان یک اندام حرکتی مانند یک موتور جت است که هوا و گاز های داغ متراکم را با فشار از انتهای خود خارج کرده و با این نیروی پرتابه خود را به سمت جلو میراند. ناتیلیوس با وارد کردن آب از جلوی پوسته ی خود و خارج کردن این آب با فشار بسیار زیاد از حفره انتهایی آن و استفاده از این قدرت پیشرانه میتواند در آب به سرعت حرکت کند. لازم به ذکر است که پیچ خوردگی های پوسته ی ناتیلیوس تابع نسبت طلایی نمیباشند. میانگین عمر آنها 20 سال است. آنها از نظر جنسی دیامورفیک هستند به این معنا که علاوه بر شکل گنادها میان دو جنس آنها تفاوت های ظاهری دیگری نیز وجود دارد.

تغذیه این موجودات

هرسه آبزی یادشده مانند اکثر نرم تنان برای تکه تکه کردن غذا از ساختاری استفاده میکنند که رادیولا یا سوهانک نامیده میشود. این ساختار را میتوان از نظر نحوه و محل قرار گیری با زبان انسان مقایسه کرد با این تفاوت که با دندانه های تیز و نوار های کیتینی پوشیده شده است. دو کفه ای ها از معدود گونه هایی هستند که از این ساختار بی بهره اند. در برخی نرم تنان مانند حلزون های مهاجم آبزی زائده های این اندام زهراگین نیز هستند.

ساختار مشابهی در بر روی سطح پایینی بدن شکم پایان باستانی وجود  داشته که با استفاده از آن غذای خود را از روی سطح صخره ها میتراشیدند و احتمال میرود این اندام حاصل تکامل ساختار یادشده باشد. هر سه گونه ی یادشده گونه های گوشت خوار و مهاجم محسوب میشوند و ممکن است از دیگر همنوعان خود و یا سرپایان دیگر، میگوها، ماهی ها و مردار موجودات دریایی دیگر تغذیه کنند. ساختاری منقار مانند و شاخک هایی که غذا را به سمت آن هدایت میکند نیز در میان هر سه گونه یاد شده مشترک است.

تولید مثل در اختاپوس ها

– پیشتر در بررسی شماتیک آناتومی اختاپوس ها درباره ی فرایند اسپرم سازی در گناد اختاپوس نر توضیح دادیم. در نهایت این واحد های اسپرم که “اسپرماتوفور” نام دارند به وسیله ی یکی از بازو های تمایز یافته ی اختاپوس نر که “هکتوکتیلوس” نام دارد وارد دستگاه تولید مثلی اختاپوس ماده میشود. اختاپوس ها عمر طولانی ای ندارند و یکی از دلایل آن نیز مرگ اختاپوس نر حد اکثر چند ماه پس از انجام فرایند جفت گیریست. میانگین عمر اختاپوس ها 5 سال است.

– ماهی های مرکب نیز تقریبا شرایط مشابهی دارند. ماهی های مرکب به صورت گروهی زندگی میکنند و در فصل تخم ریزی ممکن است بسیاری از ماهی های مرکب ماده تخم های خود را در یک محل رها کنند. ماهی های مرکب نر نیز اسپرم خود را بر روی آنها آزاد میکنند. ماهی مرکب ماده تخم های خود را به همراه کیسه ی حامل آنها که یکی از ارگان های درونی بدن خود است رها میکند و این آسیب دیدگی منجر به مرگ میشود بنابر این آنها معمولا تنها یکبار در طول عمر خود تخم ریزی میکنند. ماهی های مرکب نر نیز مانند اختاپوس های نر به واسطه انرژی بسیار زیاد جسمی که در طول این فرایند از دست میدهند معمولا به فاصله زمانی کوتاهی پس از جفت گیری میمیرند. متوسط عمر آنها یک الی دو سال است.

– ناتیلیوس ها در مقابل طول عمری طولانی تر و پروسه بلوغ طولانی تری نیز دارند. پروسه بلوغ جنسی در آنها ممکن است تا 15 سال طول بکشد.آنها تخم گذارند.اندام تولید مثلی ناتیلیوس نر متشکل از چهار شاخک است و “سپادیکس” نام دارد. اسپرم ها به وسیله ی این اندام به درون مجرای گردن ناتیلیوس ماده وارد میشود. پوسته ی ناتیلیوس نر در هنگام بلوغ و آماده شدن برای جفت گیری اندکی از پوسته ی بدن ناتیلیوس ماده ضخیم تر بزرگتر میشود. ناتیلیوس ماده پس از اتمام فرایند لقاح تخم ها را یکی یکی و یا به صورت دسته ای به سنگهای گرم زیر آب میچسباند. تخم ها بین هشت ماه تا یک سال زمان برای تبدیل شدن به لارو نیاز دارند.

دستگاه گردش مواد اختاپوس ها

ماهی های مرکب، اختاپوس ها و ناتیلوس ها هرسه دستگاه گردش مواد پیچیده و بسته دارند. آنها سه قلب دارند که دو عدد از آنها وظیفه ی چرخاندن خون فاقد اکسیژن را درون آبشش ها دارند .خون دارای اکسیژن را در اختیار قلب سوم بگذارند تا آن را در سر تا سر بدن پخش کند. تنها سرپایان در میان نرم تنان سیستم گردش مواد پیچیده و بسته دارند. تفاوت عمده ی دستگاه گردش مواد آنها با ما از هموگلوبین برای حمل اکسیژن در خون است. آنها به جای هموگلوبین از هموسیانین بهره میگیرند. به جای مس دارای آهن در ساختار خود است. در نتیجه خون این جانداران مادامی که درون رگ ها قرار دارد بی رنگ بوده و در صورت قرار گرفتن در معرض هوا به علت اکسید شدن مس موجود در آن به رنگ آبی در خواهد آمد.

منابع و مواخذ:

https://animals.net/giant-squid/

https://royalsocietypublishing.org/doi/abs/10.1098/rspb.1975.0005

https://oceanservice.noaa.gov/facts/nautilus.html

https://ocean.si.edu/ocean-life/invertebrates/cephalopods

https://www.britannica.com/list/6-reasons-to-love-cephalopods

https://www.fws.gov/international/animals/nautilus.html

http://shells.tricity.wsu.edu/ArcherdShellCollection/Cephalopoda/Nautilidae.html

https://eol.org/pages/2195

https://prezi.com/1rd_lwwadqvt/circulatory-system/

https://study.com/academy/lesson/cephalopod-circulatory-system.html

موضوعات مرتبط :

این مطلب چقدر مفید بود؟

برای امتیاز دادن روی ستاره کلیک کنید

4.1/5 - (10 امتیاز)

سوالی دارید؟ از کارشناسان ما بپرسید

همین حالا با شماره 09114646386 تماس بگیرید.

در بحث‌‌ پیرامون این مطلب شرکت کنید!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این زمینه را پر کنید
این زمینه را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
شما برای ادامه باید با شرایط موافقت کنید

دسته بندی ها

Language

No available translations found

موضوعات پیشنهادی

پربازدیدترین مطالب

فهرست
شرکت آبزیبان از سرتاسر کشور نماینده می‌پذیرد!با ما تماس بگیرید.